* Proizvodi sa zaštićenim geografskim poreklom promovišu područje sa kojeg dolaze i mogu da doprinesu razvoju turizma, posebno ruralnog i spreče migraciju stanovništva iz tih regija

 

Proizvodi sa zaštićenim geografskim poreklom kod nas još uvek nemaju status koji zaslužuju, a proizvođači se često suočavaju sa nelojalnom konkurencijom koja pokušava da zaradi prodajom lažnih proizvoda sa oznakom kvaliteta. Sve su prilike da će se ova situacija promeniti jer uskoro treba da bude usvojen zakon kojim će se precizno regulisati ova oblast i procedura dobijanja oznaka uskladiti sa EU.

– Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede je pripremilo novi zakon – Zakon o šemama kvaliteta za poljoprivredne i prehrambene proizvode, koji je u potpunosti usklađen sa Uredbom EU br. 1151/2012 o šemama kvaliteta za poljoprivredne i prehrambene proizvode. Očekujemo da će Zakon biti donet što je pre moguće, rekao je za naš list Branislav Raketić, šef Odseka za označavanje hrane, šeme kvaliteta i organsku proizvodnju resornog ministarstva.

Donošenjem Zakona o šemama kvaliteta za poljoprivredne i prehrambene proizvode, kako je naglasio, urediće se i druge EU šeme kvaliteta koje trenutno nemamo, kao što su ”garantovano tradicionalni specijalitet” i ”planinski proizvod” i uspostaviće se sistem zaštite oznaka koji je jednak evropskom, što će omogućiti našim proizvođačima da svoj proizvod sa oznakom geografskog porekla, zaštićen na nacionalnom nivou, zaštite i na nivou Evropske unije. 

Novi Zakon omogućiće i da se uspostavi efikasniji sistem kontrole kvaliteta ovih proizvoda, pravila za označavanje proizvoda, kao i nadzor nad sprovođenjem sistema zaštite, a biće uspostavljen i sistem za registraciju proizvođača i proizvoda sa oznakama geografskog porekla. Pored toga, novi zakon će omogućiti i razvoj nacionalnih šema kvaliteta, kao što je ”Srpski kvalitet”.

Postoje nepoznanice u vezi s tim koji proizvodi mogu da ponesu oznaku geografskog porekla i kakvu konkretnu korist proizvođači imaju od toga. 

 

Mogu se zaštititi svi autentični i kvalitetni proizvodi

 

Raketić kaže da su u borbi za konkurentnost sve više na ceni autentični proizvodi, odnosno proizvodi sa geografskim poreklom, koji se odlikuju reputacijom i posebnim kvalitetom. Taj kvalitet proizilazi iz specifičnosti njihovog sastava, tradicionalnog načina proizvodnje, kao i podneblja iz kojeg dolaze. Srbija u ovom segmentu, zbog klimatskih i geografskih različitosti, bogate kulture i tradicije, ima veliki potencijal.

– Trenutno u Srbiji imamo 46 poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda koji su prepoznati i zaštićeni nekom od oznaka geografskog porekla. Svaki od ovih proizvoda nosi specifičnu vezu sa mestom proizvodnje, a njihov kvalitet i posebne karakteristike rezultat su kombinacije lokalnih znanja i veština, tradicije i prirodnih uslova u kojima se obavlja proizvodnja, objašnjava Raketić. 

Sistem zaštite geografskog porekla poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda doprinosi izgradnji identiteta i povećanju prepoznatljivosti domaćih proizvoda, stvaranju njihove dodate vrednosti i jačanju poverenja kod kupaca, što  proizvođačima omogućava da ostvare bolji plasman i višu cenu i tako povećaju prihode. Važno je i, kako Raketić savetuje, da se proizvođači udružuju sa ciljem zajedničkog nastupa na domaćem i međunarodnom tržištu. Ne treba zaboraviti da ovi proizvodi promovišu područja na kojima se proizvode i, uz negovanje i razvoj lokalnih tradicija i regionalnog identiteta, mogu da doprinesu razvoju turizma, posebno ruralnog i spreče migraciju stanovništva iz tih regija. 

Srpski kvalitet – nacionalna oznaka kvaliteta

 

– Pored oznaka geografskog porekla imamo još jednu oznaku koja doprinosi brendiranju proizvoda, a to je nacionalna oznaka višeg kvaliteta ”Srpski kvalitet”.  Ova oznaka omogućava da proizvod bude lako prepoznatljiv na tržištu i prenosi jasnu informaciju potrošaču o posebnim karakteristikama proizvoda. Pre svega, da se radi o proizvodu koji je proizveden od osnovne sirovine koja potiče sa teritorije Republike Srbije i koji se po svom hemijskom sastavu, fizičkim, mikrobiološkim i organoleptičkim svojstvima, načinu proizvodnje, korišćenim sirovinama i/ili sastojcima ili po nekoj drugoj karakteristici, jasno razlikuje od drugih proizvoda iste kategorije, kaže Raketić i dodaje da je ova nacionalna šema kvaliteta namenjena proizvođačima u sektoru proizvodnje i prerade mleka, mesa, voća, povrća, žitarica, uljarica, grožđa i meda (osim za označavanje jakih alkoholnih pića, vina i aromatizovanih proizvoda od vina).

Donošenje novog Zakona o šemama kvaliteta za poljoprivredne i prehrambene proizvode važno je i zbog toga što sadašnji pravni okvir, zbog neusaglašenosti sa propisima EU o šemama kvaliteta za poljoprivredne i prehrambene proizvode, ne pruža mogućnost podnošenja zahteva na nivou Evropske unije, za registraciju proizvoda zaštićenih na nacionalnom nivou. Nakon donošenja Zakona resorno ministarstvo  planira da pokrene postupak za registraciju oznake geografskog porekla na nivou EU, za tri proizvoda iz Srbije: ”Fruškogorski lipov med”, ”Ariljsku malinu” i ”Pirotski kačkavalj”. Specifikacije za navedene proizvode, pripremljene su u okviru tvining projekta finansiranog od strane EU ”Jačanje kapaciteta za sprovođenje i dalji razvoj zakonodavstva u oblasti organske proizvodnje i politike kvaliteta poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda” i u skladu su sa pravilima EU.

– Registracijom naziva poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda sa oznakom geografskog porekla na nivou EU, proizvođačima u Srbiji biće omogućena ista zaštita koju imaju i proizvođači u zemljama EU. Nadamo se da će ova tri proizvoda, nakon uspešnog procesa registracije na nivou EU, biti snažan podstrek i za ostale proizvođače da zaštite svoje proizvode. Na ovaj način Srbija će svoje proizvode učiniti prepoznatljivijim na tržištima EU, što će doprineti ostvarivanju jednog od prioritetnih ciljeva poljoprivredne politike, a to je podizanje konkurentnosti domaćih proizvoda, smatra Raketić.

 

Proizvodi s geografskim poreklom na meti plagijatora

Koliko su proizvodi sa zaštićenim geografskim poreklom značajni zbog kvaliteta koji prepoznaju kupci, najviše možda govori činjenica da su često na meti plagijatora. 

– Njihovo ime se često zloupotrebljava i koristi kao mamac za kupce. Zbog toga je jako važno da se uspostavi efikasan način kontrole i da samo proizvođači sa statusom ovlašćenog korisnika, koji su u procesu kontrole i sertifikacije, imaju pravo da koriste registrovani naziv proizvoda, kaže naš sagovornik.

Objašnjava i da se kontrola proizvoda koji je zaštićen nekom od oznaka geografskog porekla sprovodi na dva nivoa. Tokom postupka proizvodnje obavlja se kontrola usaglašenosti procesa proizvodnje produkata sa odgovarajućom specifikacijom proizvoda i za ove poslove Ministarstvo je ovlastilo dva sertifikaciona tela, koje je akreditovalo Akreditaciono telo Srbije. Drugi deo kontrole odnosi se na stavljanje u promet ovih proizvoda, sa posebnim fokusom na zaštitu od zloupotrebe zaštićenih naziva. Službenu kontrolu na tržištu obavlja tržišna inspekcija, kao i inspekcijske službe Ministarstva na osnovu Zakona o bezbednosti hrane.

Takođe, da bi ovi proizvodi bili prepoznatljivi na tržištu, donet je pravilnik kojim se definiše njihovo označavanje. Na osnovu toga samo proizvod sa oznakom geografskog porekla može da bude obeležen kontrolnom markicom. Ovlašćeni korisnici imaju isključivo pravo da na svoj proizvod stave kontrolnu markicu sa oznakom: ”kontrolisano ime porekla”, odnosno ”kontrolisana geografska oznaka”. 

Kontrolne markice su garant potrošačima da proizvod potiče sa određenog područja i da poseduje specifičan kvalitet. Ovaj sistem obeležavanja trebalo bi da vrati poverenje kod potrošača i da doprinese da ovi proizvodi pređu u kategoriju viših cenovnih proizvoda, u odnosu na iste koji nisu u sistemu zaštite geografskog porekla. Takođe, na osnovu serijskog broja markice, uspostavlja se i pouzdan sistem sledljivosti. 

Aleksandra Milić

 

ARILJSKA MALINA SPREMNA ZA EVROPU

 

Jedan od proizvoda koji bi trebalo da dobije zaštitu na nivou EU u okviru projekta koji finansira upravo Evropska unija je ”Ariljska malina”. Crveno zlato, kako ga drugačije zovu, postiže poseban kvalitet u ariljskom kraju zahvaljujući specifičnim mikroklimatskim faktorima i načinu uzgoja. Plodovi ariljske maline karakteristični su po tome što su čvrsti, krupni (teže četiri do pet grama), specifičnog ukusa i prijatne arome. Geografskim poreklom na nacionalnom nivou zaštićena su tri proizvoda – sveža, zamrznuta i liofilizovana malina.

Nosilac zaštite geografskog porekla ovog voća je udruženje u okviru kojeg su Zadruga ”Agro eko voće” i sekcija hladnjačara. Direktor Zadruge Božo Joković kaže da proizvođači maline, nažalost, još uvek nisu  videli neku korist od sertifikacije.

– Trenutno sedam proizvođača proizvodi malinu sa zaštićenim geografskim poreklom i oni još uvek ne ostvaruju  veću cenu za svoj proizvod, mada bi trebalo.  Međutim, mi se nadamo da će se to uskoro promeniti i da će malina čija se proizvodnja kontroliše imati barem za 5–10 odsto veću cenu, ali i da će biti prepoznata kao proizvod sa dodatom vrednošću. Od najavljene zaštite  na nivou EU očekujemo mnogo jer imamo  proizvod koji je cenjen i tražen u svetu. Očekujemo i da ćemo u tom slučaju direktno, bez posrednika,  komunicirati sa inostranim kupcima, što će nam mnogo značiti, kaže Joković i napominje da se malina trenutno otkupljuje po akontnoj ceni koja je dobra, ali treba imati na umu da je ovogodišnji rod prepolovljen.

 

Projekat ”Poljoprivredni proizvodi sa oznakom kvaliteta i njihov značaj za opstanak sela u Srbiji” sufinansiran je sredstvima iz budžeta Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.

 

7. AVGUST 2020.